جاسوس کمترشناخته‌شده انگلیسی که کودتای 28 مرداد را طراحی کرد
تاریخ انتشار: ۲۵ مرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۴۸۰۲۹۲
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری فارس، یک روزنامه انگلیسی در گزارشی روز سه‌شنبه به بررسی نقش یک جاسوس کمترشناخته‌شده در کودتای 28 مرداد 1332 پرداخته است.
روزنامه گاردین می‌نویسد: «هفتاد سال پیش که به نظر می رسید کودتای ایالات متحده و بریتانیا برای برکناری نخست وزیر منتخب ایران شکست خورده بود سرنوشت ایران در هاله‌ای از ابهام بود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
آن کودتا که 70 سال پیش به وقوع پیوست سرانجام موفق شد و سرنگونی دولت منتخب مردمی «محمد مصدق»، نخست‌وزیر وقت ایران را به همراه داشت که به دلیل ملی کردن صنعت نفت ایران فردی محبوب بود.
گاردین نوشته است: «بخش اعظم کارهای اطلاعاتی بر جمع آوری اطلاعات متمرکز است. به ندرت پیش می‌آید که یک جاسوس مسیر تاریخ را مانند نورمن داربی‌شایر افسر MI۶ در سال ۱۹۵۳ تغییر دهد. منافع بریتانیا در کوتاه‌مدت احیا شد، اما شاه به یک دیکتاتور منفور تبدیل شد و راه را برای انقلاب اسلامی سال ۱۹۷۹ هموار کرد که این موجب شده وضعیت خصومت میان ایران و غرب از آن زمان تاکنون ادامه داشته باشد.»
روزنامه انگلیسی می‌گوید علی‌رغم رویدادهای وسیعی که داربی‌شایر رقم زد درباره او که این کودتا را طراحی کرد و نقش به سزایی در موفقیت آن داشت اطلاعات کمی در دست بود. او علی‌رغم سن کمی که داشت از سوی MI6 به عنوان مسئول عملیات در نظر گرفته شده بود، چرا که به زبان فارسی تسلط داشت و پیشتر از آن یک دهه را در ایران گذرانده بود.داربی‌شایر از «نیکوزیا»، پایتخت قبرس عوامل خود را برای راه‌اندازی تظاهرات‌های خیابانی جمع‌آوری کرد.
طبق این گزارش، در لندن، کودتا به عنوان یک پیروزی تلقی شد که کنترل نسبی بر میادین نفتی ایران را بازگرداند و پیامی را ارسال کرد که بریتانیای پس از امپراتوری همچنان می‌تواند در سراسر جهان نفوذ داشته باشد. به نظر می‌رسید که داربی‌شایر آماده است پله‌های ترقی را در سازمان‌های اطلاعاتی انگلیس طی کند اما او سال 1993 در گمنامی در گذشت. گاردین نوشته نقش محوری او در یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران تازه اکنون مورد توجه قرار گرفته است.
تقی امیرانی، کارگردان فیلم «کودتای 53» که مستندی درباره کودتای 28 مرداد است به گاردین گفت: «نورمن داربی‌شایر نقشه کودتا را نوشت و نقش اصلی را در هدایت عملیات سرنگونی مصدق و روی کار آوردن مجدد شاه بر عهده گرفت. این نمایشنامه را او نوشت. زمانی که سیا پس از شکست اولیه کودتا در 15 اوت آماده کنار گذاشتن کودتا شد، داربی‌شایر به ابتکار خود اوباش اجاره‌ای را فراخواند و جریان را به نفع بریتانیا تغییر داد.»
نورمن داربی‌شایر، سمت راست در سال 1946 در ایران
مصاحبه با اقوام و دوستان داربی‌شایر نشان می‌دهد که او فرد پیچیده‌ای بود که زندگی‌اش را از شامل انگلستان شروع کرد اما توانست به سرعت دوستان مختلفی در سراسر جهان پیدا کند.
«آن لیهی»، فرزند ارشد داربی‌شایر گفت: «او زندگی فوق‌العاده‌ای داشت. پدری شگفت‌انگیز برای خانواده بود. توانایی‌های زبانی بالایی داشت. به فرانسه مسلط بود. فارسی را روان صحبت می‌کرد و می‌توانست آلمانی و عربی صحبت کند.»
وی اضافه کرد: «او خودش را تغییر داد. یک انسان خودساخته خارق‌العاده بود. در 17 سالگی خانه را ترک کرد و هرگز به عقب نگاه نکرد.»
داربی‌شایر 8 فرزند داشت که در تهران، بیروت، نیکوزیا، ژنو و لندن بزرگ شدند. زمانی که داربی‌شایر در دهه 1960 رئیس MI6 در تهران بود، همسرش مانون و خانواده‌شان بیرون از محوطه سفارت در منطقه مرفه نیاوران زندگی می‌کردند.
هاگ سایکس، خبرنگار اسبق بی‌بی‌سی که در تهران بزرگ شده است گفت: «آنها آنجا در سایه‌سار کوه‌ها در خانه‌ای با یک استخر زندگی می کردند. خانه‌شان خیلی مرفه بود و اینکه این مکان دور از همه دیپلمات‌های دیگر بود برایش فوق‌العاده بود.»
سفرهایی به ارتفاعات البرز انجام می‌شد و غذا و آذوقه با قاطر برای آنها حمل می‌شد. سایکس گفت: «این یک پوشش عالی برای یک جاسوس بود. او فارسی را روان صحبت می‌کرد و خانواده‌ای پرجمعیت داشت که اغلب در مسیر کوه‌ها بودند.
داربی‌شایر هنگامی که فرزندان و دوستانش در اطراف استخر بودند گاهی اوقات برای ملاقات با رابطانش به ویژه شاه آنجا را ترک می‌کند. ارتباط بین او و شاه زمانی که هر دو جوان بودند شکل گرفته بود. آنها دو بار در ماه ملاقات می‌کردند و گاهی اوقات اسکواش بازی می‌کردند.
لیهی می‌گوید: «او سوار ماشین کوچکی می‌شد که بدون پلاک دیپلماتیک و بدون راننده بود و کاملاً ناشناس بود.
هر کدام از بچه‌ها در لحظاتی متوجه می‌شدند که پدرشان یک دیپلمات عادی نیست. برای نیکلاس، سومین فرزند بزرگ خانواده این لحظه زمانی که آنها در بیروت زندگی می‌کردند فرا رسید.
او گفت: «یک کشو را باز کردم که در آن چهار پاسپورت را دیدم که روی همه آنها عکس پدرم بود اما هر کدام به یک اسم متفاوت بود.»
برخی از کسانی که داربی‌شایر را می‌شناختند، می‌گویند که او در تغییر هویت مهارت داشت زیرا همیشه یک آدم در حاشیه بود و عادت داشت که خودش را با دیگران وفق دهد.
در آن زمان عرف این بود که افسران ارشد MI6 در مدارس دولتی بریتانیا و آکسبریج تحصیل کنند. داربی‌شایر پسر یک مرد سبزی‌فروش از ویگان بود که پس از شروع جنگ به ارتش پیوست و توسط اداره عملیات ویژه (SOE) استخدام شد. او در اسکاتلند آموزش دید و در سال 1943 برای دور نگه داشتن آلمانی‌ها از میادین نفتی و خطوط تدارکاتی که به جبهه شرقی باز بود، به ایران فرستاده شد که هم توسط انگلیس و هم شوروی اشغال شده بود.
داربی‌شایر در سه سال و نیم اول حضورش در تهران به عنوان سرباز شروع به ایجاد شبکه‌ای از مرتبطان و تقویت زبانش کرد. او بعداً گفت که «طوری در محافل ایرانی جا باز کرد که برای سایر اعضای سفارت ممکن نبود.»
بریتانیا هنوز به طور رسمی نقش خود را در کودتا اعتراف نکرده است. گاردین نوشته پس از اینکه مصدق در سال ۱۹۵۱ به نخست وزیری رسید و شرکت نفت انگلیس و ایران را ملی کرد و سال بعد دیپلمات‌های انگلیسی را اخراج کرد، دولت انگلیس تصمیم گرفت که او را از قدرت ساقط کند.
داربی‌شایر و یکی از دستیارانش موظف شدند تا طرحی را برای برکناری نخست‌وزیر با اسم رمز «عملیات بوت» تنظیم کنند. زمانی که آمریکایی‌ها در بهار 1953 پس از انتخاب دوایت آیزنهاور با این طرح همراه شدند نام عملیات به عملیات آژاکس تغییر یافت.
هنگامی که کودتا در 15 اوت آغاز شد، همه چیز به سرعت به هم ریخت. شاه وحشت کرد و با یک هواپیمای کوچک به بغداد گریخت و واشنگتن مشخص کرد که آماده است این طرح را کنار بگذارد.
انتهای پیام/
منبع: فارس
کلیدواژه: کودتای 28 مرداد
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۴۸۰۲۹۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
ربات صنعتی ایران ساخت با هفت درجه آزادی تولید شد
به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری محمدعلی خزایی، رییس هیأت مدیره شرکت ماشین سازان البرز پیمان در خصوص محصولات این شرکت و کاربرد آنها عنوان کرد: شرکت ماشین‌سازان البرز پیمان در دو حوزه فعالیت می‌کند. یکی از محصولات ما ربات هفت درجه آزادی است که موفق به اخذ نشان دانش‌بنیان برای آن شده‌ایم. این ربات نمونه خارجی مشابهی ندارد و برای نخستین بار در سطح ایران و دنیا توسط ما ارتقا یافته است.
وی گفت: ربات مذکور در خطوط پرکن محصولات پتروشیمی و صنایع سیمان کاربرد دارد و می‌تواند به صورت خودکار، محصولات را در کیسه‌های ۵۰ کیلوگرمی پر کند و روی تریلر بچیند. این ربات قادر به پر کردن ۲۰ کیسه در هر بار عملیات است.
خزایی افزود: علاوه بر این، بالغ بر ۱۵۰ قطعه و تجهیز مورد استفاده در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی را برای نخستین بار در سطح کشور طراحی و بومی‌سازی کرده‌ایم. به دلیل تحریم‌ها و شرایط اقتصادی، امکان واردات این قطعات وجود نداشت. خوشبختانه تمام ۱۵۰ قطعه در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی نصب و راه‌اندازی شده و عملکرد موفقی داشته‌اند.
وی در خصوص بزرگ‌ترین دستاورد این مجموعه گفت: مهم‌ترین اتفاق در مجموعه ما، اعتماد به دانشجویان و نیروی متخصص ایرانی بود. ما با حمایت و کمک این افراد توانستیم برای اولین بار این ربات را طراحی و نصب کنیم. این کار بزرگ با همت نخبگان ایرانی انجام شد و نهاد ریاست جمهوری نیز در زمینه دانش‌بنیان شدن به ما کمک شایانی کرد.
خزایی تصریح کرد: قیمت تجهیز ما حدود ۱۵ میلیارد تومان برآورد شده است، در حالی که نمونه خارجی آن ۹۰ میلیارد تومان قیمت دارد. محصول ما خدمات پس از فروش و پشتیبانی دارد که شرکت‌های خارجی ارائه نمی‌دهند.
وی گفت: محصول ما در قسمت تعمیر و نگهداری به گونه‌ای طراحی شده که در صورت بروز اشکال در عملکرد ربات، به راحتی از خط خارج شده و به صورت دستی به فعالیت خود ادامه می‌دهد تا مشکل حل شود. این در حالی است که درباره محصولات شرکت‌های خارجی، تا زمانی که قطعات از خارج از کشور برسد، مدت زیادی زمان می‌برد. محصول ما تا حدودی از ارزبری نیز جلوگیری کرده است.
خزایی در خصوص رقم اشتغالزایی مستقیم و غیرمستقیم ایجاد شده توسط این مجموعه گفت: در مجموعه ما به طور مستقیم برای ۲۰ نفر شغل ایجاد شده است و حدود ۶۰ نفر نیز به صورت غیرمستقیم با ما همکاری می‌کنند.
این فعال حوزه فناوری در خصوص استفاده از حمایت‌های معاونت علمی ریاست جمهوری گفت: این مجموعه در حال حاضر نیازمند حمایت‌های مالی است که در این راستا، تقاضا داریم که بانک‌ها با ارائه تسهیلات و تسریع در فرآیند دریافت وام، همکاری بیشتری با ما داشته باشند. همچنین، خواهان حمایت در زمینه حضور در نمایشگاه‌ها، بهره‌مندی از معافیت‌های مالیاتی و دریافت زمین برای توسعه فعالیت‌های خود هستیم.
وی در پایان خواستار در نظر گرفتن تدابیری برای جلوگیری از واردات محصولات مشابه تولیدات ایرانی شد.
کد خبر 6090820
اعلام محدودیت های ترافیکی پایان هفته در جاده های شمالی کشور